Giải quyết tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế

12/07/2025 07:00

Tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế là vấn đề pháp lý phức tạp. Sáng chế được bảo hộ theo luật sở hữu trí tuệ Việt Nam. Chủ sở hữu sáng chế có quyền độc quyền khai thác và ngăn chặn người khác sử dụng trái phép. Khi phát sinh tranh chấp về quyền sở hữu sáng chế, các bên liên quan cần áp dụng các biện pháp giải quyết theo quy định pháp luật. Quý khách hàng có thể tìm hiểu các phương thức giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ hiệu quả qua bài viết dưới đây.

Mục lục

Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế

Sáng chế là giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình nhằm giải quyết vấn đề xác định bằng ứng dụng quy luật tự nhiên. Căn cứ theo khoản 12 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (được sửa đổi bởi khoản 2 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2009) quy định: Sáng chế là giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình nhằm giải quyết một vấn đề xác định bằng việc ứng dụng các quy luật tự nhiên.

Điều kiện để sáng chế được bảo hộ quy định tại điều 58 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 bao gồm ba yếu tố:

Có tính mới;
Có trình độ sáng tạo;
Có khả năng áp dụng công nghiệp.

Tính mới quy định Điều 60 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 là yếu tố quan trọng nhất, nghĩa là sáng chế chưa bị bộc lộ công khai trước ngày nộp đơn đăng ký. Chủ sở hữu cần nộp đơn trước khi công bố sáng chế để đảm bảo tính mới.

Sáng chế được coi là có trình độ sáng tạo quy định Điều 61 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 nếu căn cứ vào các giải pháp kỹ thuật đã được bộc lộ công khai dưới hình thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc dưới bất kỳ hình thức nào khác ở trong nước hoặc ở nước ngoài trước ngày nộp đơn hoặc trước ngày ưu tiên của đơn đăng ký sáng chế trong trường hợp đơn đăng ký sáng chế được hưởng quyền ưu tiên, sáng chế đó là một bước tiến sáng tạo, không thể được tạo ra một cách dễ dàng đối với người có hiểu biết trung bình về lĩnh vực kỹ thuật tương ứng.

Sáng chế được coi là có khả năng áp dụng công nghiệp quy định Điều 62 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 nếu có thể thực hiện được việc chế tạo, sản xuất hàng loạt sản phẩm hoặc áp dụng lặp đi lặp lại quy trình là nội dung của sáng chế và thu được kết quả ổn định.

Các tổ chức, cá nhân có quyền đăng ký sáng chế quy định tại Điều 86 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 bao gồm:

Tác giả tạo ra sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí bằng công sức và chi phí của mình;
Tổ chức, cá nhân đầu tư kinh phí, phương tiện vật chất cho tác giả dưới hình thức giao việc, thuê việc, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác hoặc trường hợp quy định về quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là kết quả của nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước (quy định tại Điều 86a Luật sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2022).

Trường hợp nhiều tổ chức, cá nhân cùng nhau tạo ra hoặc đầu tư để tạo ra sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí thì các tổ chức, cá nhân đó đều có quyền đăng ký và quyền đăng ký đó chỉ được thực hiện nếu được tất cả các tổ chức, cá nhân đó đồng ý.

Thủ tục đăng ký sáng chế

Quy trình đăng ký bảo hộ sáng chế gồm 5 bước chính:

Bước 1: Tra cứu sáng chế trước khi nộp đơn để kiểm tra tính mới.

Bước 2: Chuẩn bị hồ sơ đăng ký quy định tại Điều 100 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 gồm:

Tờ khai đăng ký theo Mẫu số 01 tại Phụ lục I Nghị định 65/2023/NĐ-CP (02 bản);
Tài liệu, mẫu vật, thông tin thể hiện đối tượng sở hữu công nghiệp đăng ký bảo hộ quy định tại các điều từ Điều 102 đến Điều 106 của Luật sở hữu trí tuệ 2005;
Giấy uỷ quyền, nếu đơn nộp thông qua đại diện;
Tài liệu chứng minh quyền đăng ký, nếu người nộp đơn thụ hưởng quyền đó của người khác;
Tài liệu chứng minh quyền ưu tiên, nếu có yêu cầu hưởng quyền ưu tiên;
Chứng từ nộp phí, lệ phí.

Đơn đăng ký sở hữu công nghiệp và giấy tờ giao dịch giữa người nộp đơn và cơ quan quản lý nhà nước về quyền sở hữu công nghiệp phải được làm bằng tiếng Việt, trừ các tài liệu sau đây có thể được làm bằng ngôn ngữ khác nhưng phải được dịch ra tiếng Việt khi cơ quan quản lý nhà nước về quyền sở hữu công nghiệp yêu cầu:

Giấy uỷ quyền;
Tài liệu chứng minh quyền đăng ký;
Tài liệu chứng minh quyền ưu tiên;
Các tài liệu khác để bổ trợ cho đơn.

Tài liệu chứng minh quyền ưu tiên đối với đơn đăng ký sở hữu công nghiệp bao gồm:

Bản sao đơn hoặc các đơn đầu tiên có xác nhận của cơ quan đã nhận đơn đầu tiên;
Giấy chuyển nhượng quyền ưu tiên nếu quyền đó được thụ hưởng từ người khác.

Bước 3: Nộp đơn đăng ký tại Cục Sở hữu trí tuệ.

Bước 4: Cục Sở hữu trí tuệ thẩm định đơn sáng chế.

Bước 5: Nhận Giấy chứng nhận đăng ký bảo hộ sáng chế nếu đối tượng nêu trong đơn đáp ứng được các yêu cầu về bảo hộ, và người nộp đơn nộp phí, lệ phí đầy đủ, đúng hạn thì Cục Sở hữu trí tuệ ra quyết định cấp văn bằng bảo hộ, ghi nhận vào Sổ đăng ký quốc gia về sáng chế và công bố trên Công báo Sở hữu công nghiệp.

Chủ đơn có thể nộp trực tiếp tại trụ sở Cục Sở hữu trí tuệ ở Hà Nội hoặc các Văn phòng đại diện tại TP.HCM và Đà Nẵng. Ngoài ra có thể nộp qua bưu điện hoặc nộp trực tuyến trên Cổng dịch vụ công trực tuyến của Cục.

Các trường hợp xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế

Tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế thường phát sinh trong các tình huống sau:

Xâm phạm quyền đối với sáng chế quy định tại Điều 126 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 là trường hợp phổ biến nhất. Điều này xảy ra khi một bên sử dụng, sản xuất, nhập khẩu hoặc kinh doanh sản phẩm/quy trình được bảo hộ mà không được phép của chủ sở hữu. Ví dụ, sản xuất sản phẩm giống hệt hoặc tương tự với sáng chế đã đăng ký bảo hộ.
Tranh chấp về quyền đăng ký sáng chế có thể nảy sinh giữa các đồng tác giả hoặc giữa người lao động và người sử dụng lao động. Ví dụ, khi nhiều người cùng tạo ra sáng chế nhưng không thống nhất được về việc đứng tên đăng ký.
Tranh chấp về quyền ưu tiên khi có nhiều đơn đăng ký cùng một sáng chế. Trong trường hợp này, quyền đăng ký sẽ thuộc về người nộp đơn hợp lệ đầu tiên.

Các trường hợp xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế

Phương thức giải quyết tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ sáng chế

Thương lượng

Thương lượng là phương thức ưu tiên giải quyết tranh chấp về sáng chế. Các bên có thể tự thỏa thuận. Ưu điểm của phương thức này là:

Tiết kiệm thời gian, chi phí;
Giữ được mối quan hệ giữa các bên.

Quá trình thương lượng thường bắt đầu bằng việc chủ sở hữu sáng chế gửi thư cảnh báo yêu cầu bên vi phạm chấm dứt hành vi xâm phạm. Nếu đạt được thỏa thuận, các bên có thể ký kết biên bản ghi nhớ hoặc hợp đồng để chấm dứt tranh chấp.

Hoà giải

Hòa giải có thể được thực hiện thông qua một bên trung gian, như trung tâm hòa giải thương mại. Theo Nghị định 22/2017/NĐ-CP, hòa giải thương mại dựa trên nguyên tắc tự nguyện và bình đẳng giữa các bên.

Ưu điểm của hòa giải thương mại:

Linh hoạt về thủ tục;
Bảo mật thông tin;
Các bên có thể lựa chọn hòa giải viên và quy trình hòa giải phù hợp;
Chi phí thấp hơn so với tố tụng tại Tòa án;

Tuy nhiên, kết quả hòa giải không có hiệu lực bắt buộc thi hành như bản án của Tòa án. Các bên cần tự nguyện thực hiện thỏa thuận đã đạt được qua hòa giải.

Khởi kiện ra Tòa

Khi thương lượng, hòa giải không thành công, chủ sở hữu sáng chế có quyền khởi kiện ra Tòa án. Theo Điều 203 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, nguyên đơn phải chứng minh quyền sở hữu và hành vi xâm phạm của bị đơn.

Theo Khoản 2 Điều 30 và Khoản 1 Điều 37 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế thuộc thẩm quyền giải quyết sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Quá trình tố tụng tại Tòa án quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 bao gồm các bước:

Nộp đơn khởi kiện;
Thụ lý vụ án;
Hòa giải trong tố tụng;
Xét xử sơ thẩm.

Tòa án có thẩm quyền áp dụng các biện pháp dân sự như: buộc chấm dứt hành vi xâm phạm, buộc xin lỗi công khai, buộc bồi thường thiệt hại. Mức bồi thường có thể bao gồm thiệt hại vật chất và tinh thần.

Thông qua cơ quan hành chính

Xử lý hành chính là biện pháp áp dụng đối với các hành vi xâm phạm chưa đến mức truy cứu hình sự. Biện pháp xử lý hành chính quy định tại Điều 10 Nghị định 99/2013/NĐ-CP có thể là phạt tiền, tịch thu tang vật, buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm. Mức phạt tiền tối đa có thể lên đến 500 triệu đồng đối với tổ chức vi phạm.

Tư vấn giải quyết tranh chấp liên quan đến sáng chế

Khi phát sinh tranh chấp về sáng chế, chủ sở hữu quyền nên tham khảo ý kiến của luật sư chuyên về sở hữu trí tuệ. Dịch vụ tư vấn giải quyết tranh chấp sáng chế thường bao gồm các hoạt động sau:

Đánh giá tình hình: Luật sư sẽ xem xét các tài liệu liên quan để xác định phạm vi bảo hộ của sáng chế và mức độ xâm phạm. Việc này giúp đánh giá khả năng thắng kiện và lựa chọn phương án giải quyết phù hợp.
Tư vấn chiến lược: Dựa trên kết quả đánh giá, luật sư sẽ đề xuất phương án giải quyết tối ưu. Có thể là thương lượng, khởi kiện ra Tòa hoặc yêu cầu xử lý hành chính tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể.
Thu thập chứng cứ: Luật sư sẽ hỗ trợ thu thập và đánh giá các chứng cứ cần thiết để chứng minh quyền sở hữu và hành vi xâm phạm. Việc này có thể bao gồm giám định sáng chế, thu thập mẫu sản phẩm vi phạm.
Đại diện trong quá trình giải quyết: Nếu vụ việc đưa ra tòa án, luật sư sẽ đại diện cho chủ sở hữu sáng chế trong toàn bộ quá trình tố tụng. Điều này bao gồm soạn thảo đơn khởi kiện, tham gia phiên tòa và thực hiện các thủ tục tố tụng khác.
Đàm phán thỏa thuận: Trong trường hợp các bên lựa chọn thương lượng, luật sư sẽ tham gia đàm phán để bảo vệ quyền lợi tốt nhất cho chủ sở hữu sáng chế. Nội dung thỏa thuận có thể bao gồm việc chấm dứt xâm phạm, bồi thường thiệt hại hoặc cấp phép sử dụng sáng chế.
Tư vấn phòng ngừa: Ngoài việc giải quyết tranh chấp hiện tại, luật sư cũng sẽ tư vấn các biện pháp phòng ngừa tranh chấp trong tương lai. Điều này có thể bao gồm việc rà soát và hoàn thiện hợp đồng, xây dựng quy trình bảo vệ bí mật kinh doanh.
Chủ sở hữu sáng chế nên lựa chọn đơn vị tư vấn có kinh nghiệm trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, am hiểu về quy trình đăng ký và bảo vệ sáng chế tại Việt Nam. Việc có được tư vấn chuyên nghiệp sẽ giúp tăng hiệu quả giải quyết tranh chấp, bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu sáng chế.

Tư vấn giải quyết tranh chấp liên quan đến sáng chế

Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ về sáng chế đòi hỏi hiểu biết pháp lý và chiến lược phù hợp. Luật sư cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu, hỗ trợ Quý khách hàng từ đăng ký sáng chế đến giải quyết tranh chấp. Chúng tôi áp dụng các phương thức như thương lượng, hòa giải, xử lý hành chính hoặc khởi kiện tại tòa án tùy thuộc tình hình cụ thể. Hãy liên hệ ngay để được tư vấn miễn phí và bảo vệ sáng chế của Quý khách một cách hiệu quả. Liên hệ 1900633716 hoặc truy cập Website: hoiluatsu.vn để được hỗ trợ.